Гeрман улсад сурч буй оютнуудын санаачилгаар, ДААД, Герман улс дахь Монголын элчин сайдын яaм, ДаймлерKрaйслер болон бусад байгууллагуудын тусламж, дэмжлэг дор Хайделберг хотноо "Монгол улс 2010-д, Бидний оруулах хувь нэмэр" сэдэвт чуулга уулзалт болж єндєрлєлєє. Энэхvv уулзалтанд хэрхэн оролцсон хийгээд vзсэн харсан,сонссон дуулсан, бодсон санасанаа энгийн vгээр та бvхэндээ хvргvсvгэй гэсэндээ vvнийг бичив.
Дрезденээс мордов.
5 сарын 17 ны єглєє Дрездены галт тэрэгний тєв буудлаас миний бие єєр 4 оюyтны (3-Дрезденийх, 1-Фрaйбeргийнх) Хaйдeлбeргийн зvг зорчих хурдан галт тэргэнд суусан болно. Зам зуур Лейпциг, Ваймарын тус бvр нэг, нэг оюутан нэмэгдэж нийт 7 оюутан Захсен мужийг тєлєєлсєн нэгэн баг болж бvрдэв.
(Єглєєний 5:55-д Дрезденээс гарч замаараа Лейпциг, Франкфурт /Майн, Маннхейм зэрэг хотуудаар дайрч, вагоноо сэлгэж суусаар 11:45 -д Хaйдeлбeрг хотноо хvрэлцэн очив.)
Замдаа бид социализм болон ардчилалын ялгаа, ve veийнхний хоорон дохь vл ойлголцол, элдэв зєрчлийн талаар маргаж явсаар цагийг хурдан єнгєрєєсєн авай.
Ердєє 5 н хvн (Дрезденийхэн) хоорондоо хэт ялгаатай бодож сэтгэж, єєрсдийнхєєрєє зvтгэж байхад чуулга уулзалтанд оролцох 60 гаруй оюутнууд, докторантуудийн дунд ч халуухан юм болох нь дээ гэх санаа тєрж л явлаа.
Хайделбергт биднийг тосон авлаа.
6 цаг орчим аялсаны эцэст Хайделбергийн тєв вокзал дээр ирлээ. Авсаархан газар байх. Бид вагоноос буугаад, хэрхэхээ сэтгэн зогсох зуураа хэдэн Монгол охидыг олж харлаа. Тэд тун ч эелдэгхэн хирнээ даруухан инээмсэглэсээр бидэнд дээр ирж, нэр усаа мэдэлцсний дараа :
-Бид та бvхнийг байрлах буудалд тань хvргэж єгнє. Одоо удахгvй Мюнхенээс ирэх галт тэргээр зочид ирэх болно. Тэднийг хамтдаа тосоод, цугтаа цаашаа явъя гэж хэллээ.
Биднийг ажиглаад байгаа мэт санагдаад явчихаар нь ойр орчноо бvртгэн харвал камер бvхий Монгол залуу бичлэг хийж байлаа. Тvvний хажуугаар єнгєрч шат руу явбал шатны хажууд єєр нэг бахим эр камер барьчихсан бас л бичлэг хийж байх юм. Тал талаасаа шууд л дуранд єртєєд, дурьдтгал болж vлдээд эхэлсэн тул эвгvйрхэн сандарсхийж л байлаа.
5 минутын дараа Мюнхенээс ирж буй галт тэргээр Др. Молор-Эрдэнэ гэргийн хамт, бас бидний эчнээ танил Цахим Єртєєний гишvvн Соргоо буюу Сvнжид , мєн хожим нь танилцаж дотноссон нилээн хэдэн залуучууд ирснийг дурьдах нь зvйтэй.
Буудлын зvг.
Hauptbahnhof (галт тэрэгний тєв буудал)-оос гарч автобусанд суугаад, тєвєєс зайдуухан орших залуу жуулчдад зориулсан буудлын зvг гарч єгєв єє. Замдаа Хамбург болон Мюнхенд найруулагчийн ангид сурч буй, уг уулзалтын талаар баримтат кино хийхээр уригдан ирээд буй залууст ярилцлага єгєєд амжчихсан болно. Буудал маань тохилогдуухан жижиг газар байлаа.
Нээлтэд бэлдсэн нь.
Буудалдаа ормогцоо бид яаравчлан хувцсаа солилоо. Миний бие костюм пиджак, гоёлын ботинк, сорочкин цамц энээ тэрээ болоод дээр нь шаргал єнгєтэй "будаг нь ханхалсан" цоо шинэ зангиагаа зvvж авлаа.
Уулзалтын нээлтэд Германы болон Монголын нэр нєлєє бvхий албан тушаалтнууд, эрдэмтэд, докторууд оролцох тул нэгд албан ёс журмыг бодолцох, хоёрт уг уулзалтыг ихэд хvндэтгэж буйгаа илэрхийлэх, гуравт нутгийн маань нэр хvндийн хэрэг тул ингэж гоёх маань бас чиг дэмий хоосон маяглал биш юм гэдэгт бат итгэж байсан бєлгєє.
Yдийн хоол.
Бид тусгайлан vйлчилж буй автобусаар хотын тєвд орж ирлээ. Хайделберг бол уул ус нь тэгш байгалийн vзэсгэлэнт газар орших жижигхэн, цэвэрхэн, дэгжин, тухлагдуу уур амьсгалтай хот байлаа. Бид (цєєхvvлээ) автобуснаасаа буугаад газарчингvй байсны харгайгаар жаал тєєрч, будилж явсаар хоолондоо ялимгvй хоцорч очсон болой.
Уулзалтын нээлт- Аула танхим.
Хооллосны дараа бид уулзалт болох ордон маягийн байшинд очлоо. Энэ байшин нь Германы хамгийн эртний сургуулиудын нэг хэсэг бололтой. Тун чиг сvрлэг, гоёмсог танхимд бид орлоо. Яг л сvм мэт сэтгэгдэл тєрvvлж байлаа. Хана туургийг мебели, уран зургуудаар чимэглэсэн нь тухлаг орчин бvрдvvлэхийн зэрэгцээ єєрийн эрхгvй бишрэл хvндэтгэл тєрvvлж байлаа. Бидний оюутан залуус, докторантууд болон уригдан ирсэн зочид суудлаа эзэлцгээж хурлын vйл ажиллагаа эхлэхэд бэлэн болсон байлаа.
Энхжаргал нээлтийн vг хэлэв.
Юуны ємнє энэ чуулга уулзалтыг санаачилж, зохион байгуулахад шийдвэрлэх vvрэг гvйцэтгэсэн Цахим єртєєний гишvvн Энхжаргал, Дрездений Их сургуульд докторын зэрэг горилон суралцаж буй Энхзаяа нартаа хувиасаа талархал илэрхийлэх нь туйлын шударга алхам болно. Энхжаргал индэр дээр гарч ирж, нээлтийн vг хэлж, илтгэл уншсанаараа чуулга уулзалтын vйл ажиллагаануудын салхийг хагалсан юм. Гараа сайн бол бариа сайн гэдэг дээ. Гарааг тэр маш сайн эхэллvvллээ.
Зочид тєлєєлєгчид vг хэлэв.
Тvvний дараа зочид, тєлєєлєгч нар vг хэлсэн юм. Vvний дотроос хэд хэдэн хvнийг онцлон танилцуулъя. Элчин сайд Баярсайхан гуай оролцогсодод зориулан баяр хvргэж, амжилт хvссэн vг хэллээ. Тvvний дараа ИТ гийн ухааны доктор, бие даан бизнес эрхлэгч Др. Бєхм гуай ИТ гийн хєгжлийн тvvх, одоо ба ирээдvйн талаар тун сонирхолтой илтгэл тавив. Анхны электрон тооцоолох машин нь магадгvй Германд анх vvссэн байж болох юм гэж ярилаа. Мєн Америк тив-Хардваре /техник хангамж/, Европ Софтваре /программ хангамж/ зэргээр тєрєлжих хандлагатай байгаа гэсэн санааг дуридаж байлаа. Энэтхэг. Хятад нар нь дээрхи тивvvдтэй хамтран софтваре, хардваре -ны vйлдвэрлэлийг идэвхитэй хєгжvvлж байна. Харин Монгол? Монголд Idea (санаа) хєгжих боломжтой юмаа гэж дуридлаа. Тvvний илтгэл маш сонирхолтой байснийг дахин дуридах хэрэгтэй.
Ноён М. Клайнерт (ДаймлерКрайслер, Senior Vize President) ийн илтгэл vнэхээр сэтгэл хєдлєм болсон юм. Тун энгийн атлаа, хvндэтгэл тєрvvлэм хvн юм. Дэлхийн 200 гаруй оронд салбартай, аварга том фирмийн дэд ерєнхийлєгч хvнээс vг сонсож буй маань бас л нэгэн завшаан мэт. Тэр эрхэм Монголд очиж байжээ. Тvvнд Монгол маш их таалагдсан гэнэ. (vvнийг тэр цаасан малгай ємсгєхийн тулд биш vнэнээсээ хэлсэн гэдэгт би бат итгэлтэй байгаа.)
Мєн Глобалчилал бол ер нь хєгжил дэвшил гэдэгтэй ижил сонсогдох болж байна. Vvнийг тойрч гарна гэдэг нь хєгжих замаа хааж буйтай ижил хэрэг гээд энэ талаар санаж бодож яваарай гэсэн утгатай vг хэлсэн юм аа. Цаас огтхон ч харсангvй. Тэгсэн хирнээ Чингис хааны тухай, Монголд байхдаа уусан Хаан-Брой пивонийхоо тухай, Хамгийн сvvлд Монголын зах зээлд 16 ширхэг Лимузин загвар нийлvvлсэн болохоо, Монголд vйлчилгээний нэгэн салбараа хэрхэн нээж, ёслол хийж байсан тухайгаа, Монголын ерєнхийлєгч Багабандитай уулзалт хийж явсанаа болон Орос, Хятад хэмээх 2 зах зээлийн хувид Монгол улс нь газарзvйн тун ашигтай байрлал эзэлдэг гэж vздэгээ ихэд цэгцтэй, хоорондын логиктой, сэтгэлд буухуйцаар илтгэж чадсан болой. Єєр олон сайхан санаа дуридсаныг vvнийг бичигч миний бие ихэд анхааран чагнасан билээ.
Цайны завсарлага.
Бид дараа нь 15 мин. орчим koffee-pause хийсэн юм. Тэр vеээр нилээн хэдэн хvнтэй уулзаж ярилцав. Тэд бvгд л цахим єртєєнд ордог хийгээд єєрийн тань захидлуудыг уншиж байдаг , ер нь дажгvй санагддаг зэргээр урам єгч байсан нь таатай байсан авай.
Хурал vргэлжилсэн нь буюу миний бие vг хэлсэн нь.
Хурлын vйл ажиллагаа цааш vргэлжилж эхэллээ. Тєлєвлєгєєнд ялимгvй єєрчлєлт орж миний бие шууд илтгэл тавих боллоо. Чуулга уулзалтыг удирдан зохицуулж байсан Энхжаргал индэр дээр гараад оютнуудыг тєлєєлж Дрезден хотын Отгочулуу vг хэлнэ гэлээ. Миний бие хуран цуглагсдийн алга ташилтан дор индэрийн зvг алхаж явахдаа сандарч, биеэ барихгvйг хичээн, зориуд ялимгvй тонгойсхийж, пиджакныхаа дээд талын 2 товчийг товчилж буй мэт хєдєлгєєн хийж "цаг хожлоо". Индэр дээр гарч ирээд хуралдагсдын зvг хармагцаа л сандрал гэдэг юм далайн давалгаа адил бvчин авч буйг мэдрэв ээ. Єєрийгєє тайвшруулах гэж хvчлэн оролдох тусам єєртєє итгэх итгэл маань давхар алга болчих гээд байх шиг санагдана. Миний ємнє микрофон, хажууд нь индрийн тавцан болон цаасыг маань гэрэлтvvлж буй бяцхан чийдэн (єдрийн гэрэл-?) байв.
Уридчилж бэлдсэн байсанчилах, "гялгар цаас"-ан (германаар Folie гэдэг. Монголоор ?) дээр буулгасан гол гол санаанууд проектерын тусламжтайгаар хананд байрлах самбар дээр гэрэлтэн харагдаж байв.
Миний бие аль болох сонсогчид руугаа хандах, тэдэнтэй харцаараа гvvр барихийг чармайж байлаа. Гэхдээ л герман хэлээр илтгэж буй, бас сандарсандаа хэлэх vгээ мартаад байсан тул цаасаа харж байгаад л машиндаад байх нь хамгийн vр дvнтэй арга юм гэж шийдлээ. Хvмvvсийн сониуч харц, ємнєх гэрэл 2 маань нийлээд ямар ч саунаас дутахгvй "халааж байсан" -ийг хэлэх хэрэгтэй. Гэхдээ л би самбаачлан гол гол санаанууд дээрээ зогсолт авах, зарим vгээ тодотгож зориуд дуугаа єндєрсгєх гэх зэрэг аргуудийг хэрэглэхийг оролдож байлаа.
Илтгэлээ тавиж дуусаад (10 орчим минут vргэлжилсэн болов уу) мєн л алга ташилтан дор индэрээс бууж, суудалдаа дахин суусан хойноо хамаг бие маань нэвт хєлєрч, усанд орчихсон мэт болчихсон болохоо мэдэрсэн бєлгєє.
Хурлын vргэлжлэл.
Миний бие илтгэлээ тавиж дуусаад дараахи илтгэлvvдээ анхааралтай чагнасан юм. Доктор Молор Эрдэнэ Монгол орны товч тvvх, єнєєгийн хєгжлийн талаар илтгэл тавив. Улаанбаатарт суурьшихаар ирж буй Монголчуудын хар цагаан фото зураг vзvvлж байлаа. Хуучин ачааны машин (зил-?) дээр зайгvй болтол ачаа чихэж, бас их олон хvн (ёлкны мод шиг) суулгасан байв. Мєн Улаанбаатарын эхний vеийн зураг, одоогийн УБ хоёрийг харьцуулж ярьж байсан нь бас л сонирхолтой байлаа. Тэр мєн: Энд байгаа 60 оюутан бvгд нэг нэг тєсєл буюу 60 тєсєл хэрэгжvvлэх юм бол Монгол улсын хєгжилд тун далайцтай нэмэр болох сон гэж хэлсэн юмаа.
Хайделбергийн их сургуулийн тухай товч.
Хатагтай профессор доктор С. Вайгелин-Швиедрзик ( Хайделбергийн их сургуулийн проректор ) -ийн илтгэл гойд таалагдсан юм. Тэр бол насаараа багшилсан, ухаалаг, даруу, хvнд юм ойлгуулаад сурчихсан, их цэгцтэй ярьдаг хvн мэт санагдав. Манай сургуульд гадаадыхан их байдаг. Гэхдээ Монголчууд цєєхєн. Гэвч тэд маш идэвхитэй байдаг гэх зэргээр ярьсан юм. Мєн Хайделбергийн их сургууль нь Германдаа хамгийн эртний гэж тооцогдох сургууль гэнэ. 600 - 650 (?) орчим жилийн ємнє байгуулагджээ. Анх байгуулагдахдаа Шашин судлал, хууль цааз, байгалийн ч билvv 4 хэн факультеттэй (тэнхимтэй) байсан гэдэг. Тэдгээр дєрвийг тєлєєлvvлэн дvрсэлсэн 4-н бvсгvйн уран зураг таазан дээр байх аж. Уг сургууль Француудтай хийсэн 30 жилийн дайнаар нилээн сvйдсэн ч дахин сэргээж янзалсан гэдэг. Мєн Парис болон Прагаас хvмvvс ирж суралцдаг байсан юм байна. Ер нь дундад зууны vеийн Европийн шинжлэх ухааны нэг гол тєв, нєлєє бvхий сургууль байжээ. Бидний хурлаа хийсэн танхим нь маш гоё, хvндэтгэлийн танхим байлаа. Уг танхимд шинэ профессорууд цол хэргэмээ авахдаа, албандаа томилогдохдоо л нэг удаа ирдэг гэнэ. Бид мэдээж тэнд нээлтээ хийсэн нь ихэд хvндэтгэлтэй хэрэг болсон авай.
Нээлтийн ажиллагааг хааж, хурал тєгсєв.
Хурлын тєгсгєлд доктор Анхлан тэргvvтэй бvлгvvдийн ахлагч нар ирэх 2 хоногт юу хийх, ямар vр дvнд хvрэх. Аль сэдвээр ямар хvрээнд хэрхэн ажиллах тєлєвлєгєєтэй байгаагаа (Герман хэл дээр) танилцуулсан юм аа.
Тэр хурал дээр Монголын радио телевизийн Европ дахь тєлєєлєгч, сэтгvvлч Дашзэвэг хvрэлцэн ирсэн байсан юм. Тэр бvхий л vйл явдалыг зургийн аппаратандаа буулгаж авч байлаа. Хvvхэд байхдаа тvvнийг зурагтын мэдээгээр байнга харж олон улсын (улс тєрийн?) тойм сонсдог байсан маань бvvр тvvрхэн санагдаж байв. Дашзэвэг гуай ялимгvй бууралтсанаас биш яг хэвээрээ. Элчин сайд болон Германы тєлєєлєгчид, хуран цугласан бvх оюутнууд, докторантууд нийлж зогсож байгаад тvvнээр патиараа (зургаа) татуулав.
Оройн зоог.
Бид Бvvл Хаус хэмээх газар оройн зууш идлээ. Дараа нь зогсоо хvлээн авалт болов. Танхим нь том том тасалгаануудад хуваагдсан байхын сацуу зарим єрєєнд нь зєєлєн буйдангууд засжээ. Тэдний нэгэнд миний бие тухлан сууж, оргилуун дарс шимэнгээ Германы єнцєг булан бvрээс ирсэн оюутнууд, докторууд, докторантуудтай танилцаж суусан авай. Тєв тасалгаанд Монголоос ирсэн ардын хєгжмийн цєєхvvл vндэсний хєгжмийн бэсрэг тоглолт vзvvлсэн нь гайхалтай сайхан боллоо. Тэнд байсан Германууд тєдийгvй миний бие уг тоглолтыг амьдаар нь бvр дэргэдээс нь vзэж буйдаа ихэд баярлаж билээ. Миний сонсох дуртай Жанцанноров гуайн ая явахад сэтгэл их хєдєлсєн дєє.
Оройн зоог буюу хvлээн авалтын vеэр.
Боловсон хувцаслаж хэсэг хэсгээрээ тойрон зогсож ёсорхуу ярилцах Монголчуудад Герман хvvхнvvд ихэд эелдэг, сэтгэл гарган vйлчилж байлаа. Байсхийгээд л том царыг (поднос) чихэр, жимс, ундаа, дарс, элдэв амттан тэргvvтнээр дvvргээд, хажууд ирчихсэн Та юу сонгох вэ гээд зогсож байх.
Тэрvvхэн зуур миний бие Соргоо андтай илvv сайн танилцаж, Доктор Анхлантай бяцхан философидож амжсан бєлгєє. Монголчууд бид аахар шаахар хов жив ярих, бие биенээ шvvмжлэхээс єєр юм хэлцэж, ярьж, хийж чаддаг гэдгээ батлан харуулсан даа. Нар гудайж эхэлжээ. Ногоон модод шингэн буй нарны гэрэл дор vл мэдэг алтлаг бєгєєд улбар гэрэл цацруулж байх нь тєрєлх Улаанбаатар хотыг маань эрхгvй санагдуулж байлаа.
Танилцах vдэшлэг.
Орой 21 цагийн орчим бид бvдэгхэн гэрэлтvvлэгтэй, эртний хот мэт санагдах Хайделбергийн тєв гудамж дундуур алхсаар нэгэн зугаа цэнгээний зориулалттай оюутны клубд хvрэлцэн ирлээ. Монгол дуугаа олуулаа сонсож суухад сайхан л байлаа. Yvдэнд Хаан Брой пивоор vйлчилж байлаа. Хєнгєн хєгжмийн аянд гайгvй сайн бvжиглэж авсан даа.
Хєгжєєнт тоглоом.
Энхжаргал нэгэн тоглоом санаачиллаа. Бид бvгд нэгэн бємбєлєг (шаарь) vлээгээд тvvн дээрээ єєрсдийнхєє нэрийг бичлээ. Тэгээд дохио дуугармагц заалны тєв руу шидээд єєр хvнийхийг авна. Тэгээд нэрээр нь асууж явсаар "найзаа олох" ёстой байлаа. Бvгд л бусдаас тvрvvлж бие биенээ олохыг эрмэлзэж байсан учир их єрсєлдєєнтэй байлаа. Зарим нь харилцан бие биенээ олсон учир "хосууд" болов. Дараа нь нийтэд хандаж олсон хvнийхээ тухай ээлжлэн танилцуулсаар яваандаа бvгд бие биенээ мэддэг болчихож билээ. Зарим нэг нь ихэд уран хошин vг хэлж байлаа. Манай элчин ч уг тоглоомд идэвхитэй оролцож хvнийг танилцуулах чадвартайгаа, бас хvнээр єєрийгєє танилцуулчихдаг болохоо харуулсан болно.
Диско.
Тоглоомын дараа диско эхлэв. Америкийн, Монголын дуунууд дор барууныхан ("Wessi"), зvvнийхэн ("Ossi") нар холилдон ихэд эв найртай бvжин цэнгэсэн болно. Миний хувьд хэдэн єдєр илтгэлээ бэлдэж ядарсан байсан, бас тэр єдєр нилээн хариуцлагатай "ажил vvрэг гvйцэтгэсэн", сэтгэл санаа догдолсон гэх зэрэг шалтгаанаар ихэд алжаасан байв даа. Энэ бvх ядаргаа маан, шар айраг уугаад, хєнгєн хєгжмийн аянд "манго татсан"-ы эцэст тайлагдаж алга болсон шиг байх авай..
"Emotion" хамтлаг.
Сvvлийн vед Монголд нэрд гарч буй охидын хамтлаг болох Эмоушн манай уулзалтын vйл ажиллагаанд ая дуугаа єргєн барихаар хvрэлцэн ирсэн байлаа. Тэд шууд наашаа ирсэн хийгээд бэлтгэл хангаагvй байсан ч гэсэн, бидэнд амжилт хvсэж урам хайрлах vvднээс нэгэн дуу дуулсан нь надад болоод бусдад маань машид таашаагдсан юм. Уг хамтлагийн охидуудын дуу хоолой, хувцаслалт, бие хаа, бvжиглэж буй зэрэг нь хэн бvхэнд бахархал тєрvvлж байв. Тэд 19 ний /2001 оны 5 сарын./ орой бvхэл бvтэн концерт тоглоно гэж амалснаар бидний хэдэн оролцогчдын дахиулах шаардлагааас эвтэйхэн бултаж чадсан юм.
Буудлын зvг буцаад...
Цаг нилээн явж, шєнє дундыг дєхжээ. Баярлаад байвал баярлаад л байхаар байлаа. Гэвч маргааш нь биднийг асар их ажил хvлээж байсан учраас харьж амрахыг урьтал болгов. Нам гvм, саруулхан шєнє Хайделбергийн давчуухан гудамжны чулуун замаар аль хэдийн танилцаж дотноссон бидний хэдэн Монголчууд элдэв яриа єрнvvлсээр автобус маань хvлээж байгаа газар луу явлаа. Тэгээд автобусандаа суугаад буудлын зvг жирийчихэв. Анх удаа олны ємнє гэхдээ ном эрдмийн мєр хєєж, эрдмийн зэрэг цол авсан, Монголдоо тєдийгvй Германд шилдэгт тооцогддог хvмvvсийн ємнє эх хэлээрээ бус, харь хэлээр бас чиг нилээн "хvнд" сэдвээр илтгэл тавьсан маань энэ єдрийн онцлох vйл явдал байлаа. Алжаасны эцэст амрах сайхаан.
2 дахь єдєр. 18.05.2001 (vдээс ємнє)
Єглєє эртлэн босоод цайндаа оров. Заал нь Монголд байдаг амралтын газруудын цайны газартай их тєстэй. Хэдэн зvсэм талхыг, бага зэрэг хиам, бас бяслагны хамт аяга цайгаар даруулж цохисноор єглєєний унд болоод явчихаж байгаа нь тэр. Нэг ширээнд суусан хvмvvстэйгээ Монголын талаар баахан буу халав. Дараа нь бид уулзалт болох учиртай газар луугаа унаагаар хvргvvллээ.
Хэсгээрээ ажиллаж эхэллээ.
Чуулга уулзалтанд оролцож буй нийт оюутан, докторантууд 4 хэсэгт хуваагдсан байсан юм. Миний бие Эдийн засгийн хэсэгт орж ажиллах учиртай байлаа. Хэсэг бvр єєрсдийн єрєєтэй, тоног тєхєєрємжтой. Техникийн хэсгийнхэн харин нилээн боловсронгуй проектортэй, зєвлєгєєн хийх зориулалтын их аятайхан єрєєнд ороод суучихсан тул бусад нь сэргэлэний нь гайхаад л єнгєрсєн авай.
Манай єрєє
Бид булангийн нэг єрєєнд орлоо. 3 том цонхтой. Тэдгээр нь гудамж руу харсан байрлалтай. Голдоо том дугуй, уулзалтын ширээтэй. Тойроод хэдэн сандал тависан. Нэг буландаа жижиг ширээ, дээр нь компьютер, хэвлэгч зэргийг байрлуулсан байлаа.
Манай хэсгийхэн.
Манай хэсгийн ахлагчийг Ганбат гэдэг. Монголд мэргэжлээрээ ажиллаж байсан, Берлинд Худалдаа Аж vйлдвэрийн тэнхим (зах зээл судлалын хvрээлэн)-ийн Герман дахь тєлєєлєгчєєр ажиллаж буй юм байна. Бид эхэлж бие биенээ танилцуулж аваад ажилдаа орлоо. Оюутанууд, докторантууд нилээн дээрээс уулзалтаар юуг хэлэлцмээр байна гэдгээ е-майлээр урьдчилаад ирvvлсэн байжээ. Ахлагч тэдгээрийг нэгтгээд урьдчилсан тєсєл боловсруулсан байлаа.
Ерєнхий танилцуулга.
Хэсгийн ахлагч Ганбат Монгол орны єнєєгийн байдал, эдийн засгийн хямрал, тэдгээрийн шалтгаан нь юу байсан талаар товч ярьлаа. Тэгээд бид 2-3 хоногт багтаад мундаг, лут том тєсєл боловсруулаад єгчихнє гэсэн vг биш шvv. Бид харин тєсєл боловсруулахад шаардлагатай урьдчилсан ерєнхий концептыг гаргаж авах ёстой гэснээр халуухан маргаан дэгдэх эхлэлийг тавьсан юм.
Манифест гэж юу вэ, тэр ямар байх учиртай вэ?
-Манифест-гэдэг нь тунхаг, єргєх бичиг гэсэн утгатай vг. Гэхдээ яг ингэж vгчилбэл Монгол хэлнээ энэ нь тулган шаардсан аястай юм болчих гээд байх шиг. Гэтэл бидны гаргаж авах гээд байгаа юм маань ...бид эх орныхоо хєгжилд хувь нэмрээ оруулмаар байна. Бидныг тусалж дэмждэггvй юмаа гэхэд анхааралдаа авч зарим зохицуулалт хийнэ уу. Хэдэн хvн энд ингээд бас л улсынхаа тєлєє зовниод "байж сууж" ядаад байдаг юм шvv ... гэдгийг л засгийн газартаа уламжилах учиртай гэж би хувьдаа сэтгээд байдаг.
- Энхжаргал зохицуулагчийн хэлж байгаагаар бол маш товч тодорхой, конкрет байх ёстой гэнэ. Бараг л бэлэн проект байх тусмаа сайн шvv. Гол нь бид энд янз бvрийн тєсєл боловсруулж vр дvнд хvрч чадна гэдгийг илтгэсэн байх ёстой юм байна .
Ингээд боловсруулах бичиг маань конкрет байх уу ерєнхий байх уу? гэдгээр эцэс тєгсгєлгvй гэмээр маргаан єрнєсєн юм. Анагаах ухаан, ИТ, хуулийн салбарыхан илvv тодорхой, явцуу хvрээнд ажиллаж буй болохоор тэдэнд арай амар, хялбар байсан биз. (миний хувийн бодол) Харин эдийн засагчдын хувьд ?
Тулах цэг буюу эхлэх цэг хаана байна вэ?
Ингээд маргаад байвал цаг их алдах сул талтай юм байна гэж бодлоо. Тэгээд нэг маань Брайн Стормын аргийг хэрэглэх гээд vзэх гэсэн боловч амжилт эс олов. Бид хаанаас эхэлвэл зvгээр вэ? За ямар ч байсан Засгийн газартаа баримт бичгээ боловсруулаад єгєх нь тодорхой. Харин тvvн дээрээ юу бичих вэ? Ямар бvтэцтэй байх вэ? гээд ирэхээр маш олон янзын санаа гарч байсан даа. Би эхлээд байдлыг хараад чимээгvй сууж байлаа. Яваандаа хvмvvсийн дуу єндєрсєєд, илэрхий шуугиад ирэх vед муу эр дайнд хєєрнє гэгчээр нэг босох гэснээ болилоо. Би эхлээд єєрєє энд нэг систем боловсруулъя. Тэгэхгvй бол шал дэмий маргааныг улам л даамжруулах гэсэн юм болох гээд байлаа.
Миний загвар.
Миний бие улсын эдийн засгийг аварга том усан онгоцтой зvйрлэв. Тэгээд капитан буюу хєлгийн ахмад нь ерєнхий сайд байх юм. Зам заагч нар нь эдийн засагчид, хєлгийн шатахуун нь мєнгє, санхvv, галчид буюу гол ажилладаг (нvvрс тvлж шатаадаг качкер) -ууд нь хувийн бизнесменvvд байх юм гэсэн санаа бодож оллоо. Монголын усан онгоц жижиг, хvчин чадал нь сул, хуучин байна. Бид бусад аварга , орчин vеийн онгоцнуудад чирэгдээд л гэлдэрч байна . Yvнээс хэрхэн гарах вэ гэдгийг бид гаднаас юм сурч байгаадаа тvшиглэн, уг усан онгоцны албан ёсны зорчигч эсвэл багийн гишvvний хувьд vгээ, саналаа хэлэх нь зvйтэй гэж єргєсгєв. Гэхдээ энэ нь арай л гэнэн, санагдаад байсан тул гаргаж хэлсэнгvй, дотроо хадгалаад л єнгєрєв.
Би урьдчилаад нэгэн схем бэлдчихсэн байсан юм. Vvнийг ярьж эхлээд удаагvй байтал наад сэдэв чинь яг одоо энэ хэсэгт хамаагvй юм байна. Дараа дараагийн асуудалд орно, энгийн ойлгомжтой юм байна шvv дээ гэх зэрэг эсэргvvцэлтэй тулгарсан тул миний бие бусдынхаа vгэнд орж, яриагаа дуусгаад, эргээд суусан болно. Нээрээ миний буруу байсан байж болох. Уг нь бол системтэй эхлэе, ул сууритай хандая л гэсэн санаа байсан даа.Миний схем.
Та бvхэнд миний бие Хайделбергийн уулзалтанд хэрхэн оролцсон хийгээд, бодсон, санасан, харсан vзсэн, сонссон дуулсанаа энгийн vгээр хvргэж буй билээ.
Энэ уулзалт маань зєвхєн зугаа, цэнгээн, найр наадам, албан ёсны хvлээн авалт, илтгэл тавих, сонсох зэргээс бvрдэж байсангvй ээ.
Энэ бvх хєшигний цаана бид бvхний улсаа хэрхэн хєгжvvлэх, єргєх бичгээ хэрхэн утга тєгєлдєр хирнээ хvн бvрийн сонирхол, таашаалд нийцvvлж боловсруулах талаар яриа, зєвлєгєєн, хурц гэмээр маргаанууд єрнєж байсан юм аа. Эдийн засагчид бол бидний энэ маргааны, сэдвийн элдэв зовлонг мэдэх буй заа. Энгийн, жирийн мэт буй атлаа тийм биш харин ч эсрэгээр асар ээдрээтэй байх нь элбэг.
Мєн надад мэдэгдэж байгаагаар Ємнєд Солонгос, Польш магадгvй Их Британид буй Монголчууд ийм уулзалт зохиохоор санаж бодож тєлєвлєж байгаа юм байна. Тэдэндээ "туршлага" болгож , санаа оноо аваасай гэсэндаа зарим зvйлийг дэлгэрvvлж бичлээ. Мэргэн ухаандаа таалан сонирхоно уу.
Хєрєнгє оруулалт?
Бидний дунд нэгэн Доктор эмэгтэй байлаа. Тэр дараахи санал гаргалаа. Бvгдээрээ ер нь илvv тодорхой хvрээнд ажиллая. Жишээ нь хєрєнгє оруулалт гээд vргэлжлvvлж Монголд сvvлийн жилvvдэд хийгдсэн хєрєнгє оруулалтын тухай, аль улс, хэдий хэмжээний хєрєнгє оруулсан тухай график vзvvлж тун тодорхой ярилаа. Хятадууд ер нь тоо хийгээд хэмжээгээр тэргvvлж байгаа нь харагдаж байлаа. Мэдээж эх оронч, Хятадуудаас болгоомжилдог хvнд бол эмзэглэмээр санагдах байх. Германуудаас оруулж буй шууд хєрєнгє оруулалт санасныг бодоход бага . Yvний шалтгаан нь хууль эрх зvй, улс тєрийн орчин гэхээсээ илvv Монголчуудын "Хулхи зан"- тай холбоотой байж болох юм. Германы нилээн том банкны захирал Монголчууд бол зээл авдаг, харин эргvvлж тєлєхдєє дэндvv хойрго гэж хэлж байсан нь мєн иймэрхvv ойлголтууд Германы хєрєнгє оруулагчдад нєлєєлсєн байхыг vгvйсгэх аргагvй. Хэрвээ vнэхээр ийм тєсєєлєл тэдэнд бий бол vvнийг єєрчлєх хэрэгтэй. Нєгєє талаас Германууд Монголын талаар нэг их сайн мэддэггvй нь ажиглагддаг юм.
Хєрєнгє оруулалтыг хааш нь тvлхvv "оруулах" вэ.
Одоогоор хєрєнгє оруулалтын салбар, бvтцийн хувьд зонхилох хэсэг нь уул, уурхайн салбарт оногдож байгаа. Энэ нь нэг их сайн vзvvлэлт биш. Энэ бvтцийг яаж єєрчлєх вэ, шалтгаан нь юу вэ гээд хайвал бас л эцэс тєгсгєлгvй задраад, нарийсаад явчих юм билээ.
Зээл тусламжийг хэрхэн хуваарилах вэ?
Нэг бодууштай санал гарч байсан нь зээл тусламжийг хэд хэд хуваагаад хvн бvр л хувиа "ходоодондоо хийгээд дараа нь 00 -оороо дамжуулж усаа татсанаар" vрэн таран болгодог бол vvнийг зогсооё. Эхэлж гол нэг салбараа хєлд дээр нь зогсооё. Тэр салбар луугаа байдгаа шавхаж хийх хэрэгтэй. Дараа нь єєр єєр салбарууд гээд явъя гэж байлаа. Гэхдээ алинийг нь эхэлж хєгжvvлэх , аль нь тэргvvлэх салбар болох, нэгийг нь хєгжvvлэх гэсээр байтал бусад нь бvр унаад сэхэл авахаа больчихвол яана гэх зэрэг эсрэг аргументуудыг ч харгалзах хэрэгтэй мэт.
Нэг тооны vнэ цэнэ.
Бид эдийн засгийн жилийн єсєлтийн тухай нэг тоон дээр маргалдсан юм. 2010 он гэхэд дотоодын нийт бvтээгдэхvvний жилийн єсєлтийг 6-10 % байлгах... гэсэн хэсэг байсан юм. Энэ тоо хэрхэн гарч ирэв ээ шууд сансараас буугаад ирсэн юм биш биз дээ. Судалгаа, шинжилгээ хийж байж гарч ирсэн юмуу гэх зэрэг асуултууд гарч ирэв. Санал гаргагч vvнийгээ тайлбарлахдаа Монгол улсын засгийн газрийн мєрийн хєтєлбєрт тусгагдсан байсан тоог ашигласан. Тэд арай vндэслэлтэй юм хийсэн байх ёстой. Мэдээж хєгжиж буй улсын эдийн засаг л юм бол ядаж 6 % єсч байх ёстой гэлээ. Зарим нь дунджаар нь 8 % гээд авчихъя, конкрет байвал зvгээр ч гэсэн санал гаргаж байв. Ер нь ийм тоо хэрэглэхгvй байвал ямар вэ гэсэн санал ч сонсдож байлаа. Эдийн засагч нар бодитой тоотой ажиллах ёстой гээд тэр саналыг няцаав. Харин бодитой тоог єєрсдєє судалж олно гэдэг 2- 3 хоногт бvтэхгvй асуудал байсан юм. Бvхэл бvтэн эрдэм шинжилгээний институтууд хэдэн сар, жилээр уйгагуй судалгаа хийж, хєдєлмєрлєсний эцэст ийм тоо гаргаж авдаг. Тэгсэн ч тэр тоо нь 95 % ийн баталгаатай байна гэж vгvй.
Кофе- пауз бую зарим нэг бодлууд
Иймэрхvv байдлаар сэдвээс сэдэв руу "vсчсээр" Кафе-паузны цаг болсон болно. Хvн бvрийн санаа л ямар нэг хэмжээгээр зєв байлаа. Гэвч зарим нэг муу талууд ажиглагдсан. Хамгийн гол нь бид зарим гол, гол асуудлуудаар ижил ойлголттой болж чадаагуй нь харагдаж байв. Мєн манайхан хvний vгийг сонсох, хvнээр юу бодоод байгааг нь яриулах, хэлэлцэх, маргах урлагийн ач холбогдлийг сайн ойлгодоггvй нь мэдрэгдээд л байв. Жишээ нь би байна.
Зарим маань маш сайхан санаа гаргаж буй хирнээ хамгаалж чадалгvй, чангахан дуутай хvний ємнє шууд л буугаад єгчихдєг, зарим маань ерєєсєє л довтлоод л байдаг арга барилтай байсан юм. Гэхдээ бvгд л сэтгэл гаргаж идэвхитэй оролцохыг чармайж байсан даа. Ерєнхий ноён нуруу нь эвсэг, бие биедээ хvлээцтэй байсан нь олзуурхууштай. Ахлагч ер нь бол гал унтраах маягаар ажиллаж байлаа. Мэдээж хортой, шартай, их мэддэг, хирнээ, юу ч мэддэггvй (над мэтийн) хvмvvсийн ая эвийг олох нь амаргvй гэдэг нь ойлгомжтой.
Америкийн нэг лут эдийн засагч ингэж хэлсэн гэдэг. "Хэн эдийн засагч байна. Тэр хэзээ ч сайн эдийн засагч байж чадахгvй. "Улаанбаатар хот-Аялал жуулчилал
Хэсгийн маань нэгэн гишvvн ийм санал гаргав. "...Улаанбаатар хот цэвэр vзэмжтэй байх юм бол жуулчдыг илvv татах болно. Тэд эргэж гэртээ хариад найз нєхєддєє сайнаар л дурсана. Энэ нь маш хямд хирнээ vр єгєєжтэй сурталчилгаа болно… Тэгээд Германы системээс санаа авч Монголын нєхцєлд тохируулсан хог боловсруулдаг, цэвэрлэдэг /Ре-Сайклинг/ хувийн компаний тєсєл боловсруулъя.." гэсэн нь их дажгvй санагдсан даа.
Монгол хэл маань хэр баялаг вэ?
Бид vнэндээ Монгол, Германаар хольж ярьж байлаа. Эдийн засгийн зарим мэргэжлийн vг хэллэг Монгол хэлэнд нэг утгатай, тогтсон ойлголттойгоор байж чадах болов уу гэж асуумаар. Зарим нєхєд маань шууд л германаар ярьж байлаа. Жаахан байхдаа, юм л бол Орос vг хэрэглэж гангараад байдаг хvмvvсийг "ямар мундаг хvмvvс вэ" гэж боддог байж дээ.
Нийгмийн баримжаатай зах зээлийн эдийн засаг.
Герман улс нийгмийн хамгаалал, орлогийн дахин хуваарилалт сайтайгаараа алдартай . Эдний эдийн засгийн механизм нь ємчийн олон хэлбэрт тулгуурласан чєлєєт єрсєлдєєнд тvшиглэсэн хирнээ хvндээ, иргэндээ хvрч буй бодлого нь илvv социал байдаг. Америкт, Латин Америкт байдаг шиг хэт чєлєєт єрсєлдєєн, баян ядуугийн хэт ялгаа энд нэг их хvчтэй ажиглагдахгvй. Тєлєвлєгєєг их шvтнэ. Тэгсэн атлаа социалист юм уу коммунист загварын гэж хэлж болох Тєвлєрсєн тєлєвлєгєєт эдийн засагтай орнуудтай харьцуулах юм бол, энэ орон нє чєлєєт зах зээлтэй, капиталист гvрэн болой. Энэ загвараа Yндсэн хуулиндаа Социал штаат принцип (хvмvvнлиг буюу /социал/ тєрийн зарчим_? Дураараа их зоригтой орчуулав.) гэдгийнхээ дор хуульчилсан байдаг гэж би санаад байгаа.
Монгол улсын Yндсэн хуулийн vзэл санаа.
Манай vндсэн хуулинд яг нарийвчлан заагаагvй ч гэлээ, vндсэн хуулийн vзэл санааний дагуу бол "Монгол улс нь нийгмийн баримжаатай зах зээлийн эдийн засгийг байгуулна, зорино" гэсэн санаа гарсан гэж би хувьдаа ойлгоод байдаг юм. Энэ талаар бид нилээн ширvvн маргасан даа. Бид Америк, Англи маягийн "хэт чєлєєт зэрлэг капиталист" эдийн засгийг биш харин илvv "хvмvvнлэг энэрэнгvй капиталист" системийг /Герман болон баруун Европийн загвар/ бий болгох учиртай болов уу.
Yдийн хоол.
Манай хэсгийнхэн дэндvv ажил хэрэгч байсан уу, эсвэл хийж байгаа зvйлдээ хэт улайрсан уу ямар ч байсан хоолондоо нилээн оройтож орсон болно. Гэтэл харамсалтай юм болж зарим савнийх нь ёроол гялтагнаж байх нь тэр. Зохион байгуулагчид болон Хайделбергийн охидууд сандралдан "хvvе та нар минь хоолгvй хоцрох нь ядаг билээ энээ тэрээ" болсны эцэст гаднаас бэлэн хоол авчирч єгсєн юм. Бидны хэдэн нєхєд хоорондоо "vзэлцэж" байснаа хэдийнэ мартчихаад, ихэд эвтэй найртайгаар байгаагаа хуваан идсэн болно.
Хоолны дараа манифестээ засах боловсруулах ажилдаа шамдан орлоо. Єргєх бичгийн биднээс хамаарах хэсэг буюу эдийн засгийн хэсгийг хэрхэн нэрлэх вэ? "эдийн засгийн хєгжлийн урьдчилсан тєсєл" гэж нэрлэх vv эсвэл "тєслийн тєлєвлєгєє" (урьдчилсан ноорог?) гэж нэрлэх vv гэдгээс л маргалдаад эхэлсэн юм. Эцэст нь"тєслийн урьдчилсан тєлєвлєгєє" гэж нэрлэе гэж тогтсон юм. Учир нь 2-3 єдєрт багтаж ерєнхий тєсєл боловсруулна гэдэг нь цаг хугацааны хувьд боломжгvй байлаа. Харин ийм тєслийг бид хийж чадна шvv гэдгээ нотолсон тєслийнхєє урьдчилсан тєлєвлєгєєг гаргаж авъя гэх зэргээр ярилцлаа.
Тєслийн тєлєвлєгєєний анхны бvтэц.
1.Монголын эдийн засгийн єнєєгийн нєхцєл байдал
2.Тєслийн vндэслэл болон зорилго
3.Тєслийн урьдчилсан тєлєвлєгєє
-а) Макро эдийн засгийн тогтворжилт
-б) Yндэсний vйлдвэрлэлийг хєгжvvлэх, экспортыг дэмжих нь
-ц) Хєдєє аж ахуй, бvс нутгийн хєгжил, аялал жуулчлал болон хvрээлэн буй орчин (экологи).
-д) Хувьчлал
-э) Гадаадын шууд хєрєнгє оруулалт
-Дvгнэлт
Бид 17 уулаа байлаа. 2-3 аараа хэсэг болон хуваагдаж ажлийн хэсгvvд байгууллаа. Тэгээд ерєнхий концептээ салбар салбараар нь хувааж аваад ажилласан юм.
Ингэхдээ урьдчилж бэлдсэн байсан эсэх, уг сэдвийнхээ талаар туршлагатай эсэх, энэ чиглэлээр vнэхээр сонирхож буй зэргийг нь давхар харгалзсан болно.
Бvтцийн талаархи маргаан.
Дээрхи бvтцийг єєрчилох, юм нэмэх хасах талаар нилээн хэлэлцэж, санал шvvмжлэл солилцсон юм. "Эхэлж хувьчлалийн тухай, дараа нь гадаадын хєрєнгє оруулалт гэх нь зєв".
"- Yгvй Макро эдийн засгийн тогтворжилт эхлээд байх нь зєв".
"- Монголын єнєєгийн эдийн засгийн байдал гэдэг хэсгийг хасъя. Тэртээ тэргvй Монгол улсын ерєнхий сайдад эдийн засгийн нєхцєл байдлыг танилцуулж, заана гэдэг нь утгагvй.." гэж байхад, эсрэг талаас:
"- аль ч тєсєл заавал оршилтой, эхлэлтэй байх ёстой" гэх зэргээр маргаж гарсан юм даа.
Банк, санхvv, электрон мєнгє.
Манай хэсгийн нэг залуу е-бизнес, он-лайн банкинг, е-мєнгєний талаар их ярьж байлаа. "-Наад чинь Монголын хувьд цаг нь болоогvй, ер нь хэрэгжихгvй эд байна." гэхэд "-vгvй ээ тэгж болохгvй. Ирээдvйд маань хэрэгтэй эд. Эрт тусмаа л сайн. Энэ систем ер нь Монголд хэрэгтэй" гэсэн санаа гаргасан болно.
Мєнгєний автомат.
Миний лавтай мэдэж буйгаар, Герман, Англи зэрэг орнуудад, хэн нэгэн банкнаасаа бага хэмжээний мєнгє авахдаа заавал банк руугаа явах шаардлага байдаггvй юм. Єєрийн картны тусламжтайгаар 24 цагийн турш ажиллаж байдаг, гадаа гудамжинд байх автоматнаас очоод мєнгєє авчихдаг. Данснаас дансанд мєнгє шилжvvлэх зэрэг нь маш хялбар. Нэг жижиг терминал буюу компьютер дээр очоод л хэдэн кноп дараад л болоо. Монголд уг нь хэрэгтэй л систэм. Эрт орой хэзээ нэгэн цагт нэвтрvvлж л таараа.. Тvvнд бид бэлдэх хэрэгтэй гэсэн санаа ч бас гарсан даа.
Улс тєржих нь..?
Тєслийн ноорог дотор ЗГ олон солигдсоноос эдийн засаг хямарсан гэсэн утга бvхий єгvvлбэр байв. Би битvvхэндээ vvнтэй санал нийлэхгvй байлаа. Гэхдээ гаргаж хэлээгvй л дээ. Би хувьдаа тvрvvчийн Их Хурлын vед буюу эвслийн ЗГ уудын /1996 -2000/ vед манай эдийн засагчид зах зээлийн эдийн засагт шилжихэд зайлшгvй шаардлагатай байсан алхамуудыг зоримог хийсний vр дvнд инфляци буурсан, єсєлтийн шинж тэмдэг мэдрэгдсэн гэх зэрэг эерэг vр дvнгvvд гарсан гэж vзээд байгаа. Тэгээд ч шилжилтийн гэх энэ хямрал бол Ардчилсан хvчнийхний аваад ирсэн юм биш, угаасаа хуучин социалист эдийн засагт байсан ужиг эмгэгийн vр дагавар гэж vзээд байгаа. Энэ хямралыг даамжруулсан, хvндрvvлсэн буруутан нь МАXН болно гэж би санаад байдаг юм. Гэхдээ уулзалтын vед иймэрхvv маргаан гараагvй болно. Эдийн засгийн концепци , дvн шинжилгээг улс тєржvvлэхгvй байх нь зєв болой.
Эдийн засаг ба намчирхах vзэл.
Бидний тєлєвлєгєє засгийн эрхэнд аль нам байгаагаас хамаарах ёсгvй байлаа. Бид бvгд Монголчууд, бид эдийн засагчид, бидэнд улс маани хєгжих нь л чухал. Бидэнд тодорхой бэрхшээл, тvvнийг даван туулах арга зам, дvн шинжилгээ, тэднийг нэгтгэн базсан тєлєвлєгєє хэрэгтэй болохоос биш АН ыг муулсан эсвэл эсрэгээр МАXН ыг шvvмжилсэн юм хэрэггvй байлаа.
Санууштай зvйл.
Бидэнд статистикийн тоо баримтууд байлаа. Гэхдээ єсєлтийн тухай, ирээдvйг урьдчилан таамагласан дvн прогноз бараг байгаагvй юм.
Тоо, мэдээлэл гэдэг бол их чухал. Yvнийг бсгд мэддэг хирнээ яг ажил хэрэг болгохдоо хойрог. Яавал нэг сайхан мэдээллийн баазтай болох вэ? Гадаадад сурч буй, ирээдvйд тєсєл удирдах хvмvvсээ одооноос тодорхой ойлголттой болгомоор., Тэднийгээ суурь хэдэн тоонуудаар , vнэн зєв баримтаар хэрхэн хангах вэ?
Бvлэг (Груп) доторхи зєрчил.
Нэг бvлэг дотор маш олон янзын vзэл бодолтой ашиг сонирхолтой хvмvvс байгаа. Тэд хэрхэн хамтран ажиллаж vр дvнд хvрэх вэ, тэднийг хэрхэн зохицуулах вэ гэдэг нь сэтгэлзvй, менежментийн нэгэн судлах ёстой асуудал байдаг. Энэ талаар гарсан онолууд зєвлємжvvд ч элбэг.
Монголчууд бид ч гэсэн ийм судалгаа хийгээд Монгол хvний хэлэлцэх арга, групээр ажиллах онцлогыг олж илрvvлэх хэрэгтэй юм даа. Хожим энэ мэт хурал цуглаан их болох бєгєєд тэдний vр ашгийг нь дээшлvvлье, цагийг нь хэмнэе гэвэл бидэнд шинэлэг арга барил буюу шинжлэх ухааний vндэстэй ярилцлага явуулах, маргаан єрнvvлэх, нэгдсэн шийдэлд хvргэх техникvvд хэрэг болох вий.
Сонирхолуудийн дэс дараа
Цаг яваад байдаг. Бид "шал дэмий" юмаар маргаад л. Гэтэл тэр "шал дэмий" зvйл нь зарим хvнд vнэхээр амин чухал асуудал байдаг. Бичгээ хурдан боловсруулъя, манай хэсгээс бусад нь болчихож гэж зарим нь шавдуулж яаруулаад л. Халуухан байсан даа. Миний ажигласнаар манай хэсэгт 3 сэдэл (Мотив) илэрч байлаа.
а)- єєрийнхєє саналыг тєсєлд оруулаад авах (амбиц)
б)- єргєх бичгээ "бушуухан" дуусгаад, маргаашийнхаа танилцуулах, нэгдсэн хуралд ярих юмаа эртхэн бэлдэх (прагматик)
ц)- vнэхээр улсынхаа ирээдvйд хэрэгтэй, хийх ажлуудынхаа ерєнхий хvрээ, дэс дарааг гаргаж авах
Аль нь нэгд байх вэ? аль нь 2-т, аль нь 3-т ?
Хvн бvрийн саналыг оруулна гэвэл баахан vхрийн эвэр шуудайлчихсан аятай юм болох гээд байлаа.
Гэтэл нєгєє талаас улсынхаа ирээдvйд хэрэгтэй тєсєл гаргая гэвэл хvн бvрийн санал хэрэгтэй байдаг. Тэр дотроос л юм гарна. Эдгээрээс зарим санааг нь хасах, єєрчилох хэрэгтэй.
Энэ тохиолдолд санаа нь багтаж чадаагvй хvмvvс `гомдоно`. Санааг нь багтаахгvй, хасах болсон шалтгаан бас л `тодорхойгvй`. Иймээс одоо байгаагаа л сайжруулж, утга тєгєлдєр , найруулга сайтай юм гаргаж авъя гэсэн мотив (б) давамгайлж ирсэн юм. Ерєнхийдєє прагматикаар шийдсэн дээ. Тэгээд ч єргох бичигт маань бидний эрмэлзэл багтсан байх тул нєгєє 2 мотив нь аяндаа давхар "шийдэгдээд" явчих байсан болой.
Бидэнд маргаж суух зав vнэндээ бага байлаа. Нэг л мэдэхэд 18 цаг болж, тєлєвлєгєєний дагуу єєр арга хэмжээ явагдах болов. Бид ямар ч байсан тєслийнхєє тєлєвлєгєєг хэсэг хэсгээр нь боловсруулж дуусгаад, нийтэд нь нэгтгээд компьютерт шивээд оруулчихсан байсан юм. Маргааш єглєє нь эртхэн цуглаж дахин нэг шvvрдэж ярилцаад эцсийн хувилбарыг нь бэлэн болгоё гэж тохирлоо."Ажил тарсан нь"
(2 дахь єдрийн орой буюу 2001 оны 5 сарын 19 н)
Оройн хоолондоо орохоор.
Бид байрнаасаа цувран гарлаа. Тэнгэр цэлмэг, жаахан сэрvvвтэр, Хайделбергийн давчуухан гудамжаар хvмvvс нааш цааш хєлхєлдєнє. Ємнє этгээдэд нь манай Богд уулыг санагдуулам нэгэн уул байх агаад орой дээр нь асар том цайз бvхий гоёмсог шилтгээн сvндэрлэх нь энэ хотын нэгэн чимэг авай. Ухаандаа Зайсан толгой гэдэг шиг л юм уу даа. Энэ хотод ирсэн хvмvvс заавал тэнд очиж vздэг гэсэн. Энэ шилтгээн нь францтай хийсэн дайнд их сvйдсэн гэдэг.
Менза-д
Менза гэдэг нь оюутны гуанз гэсэн vг. Мензад оютнууд харьцангуй хямд vнээр, тvргэн шуурхай, амт чанртай халуун хоол иддэг юм. Германы бvх их, дээд сургууль дэргэдээ ийм мензатай байдаг. Бид нэгэн эртний барилгад байрлах, уужим зайтай, єндєр таазтай зааланд сууж хооллов. Хоол нь тун дажгvй байсан шиг санагдана. Тэр vеэр супер сонины ажилтан Батжаргал маш олон янзын сонин vнэгvй тараасан юм. Монголын тухай мэдээллээр, сонин хачин, энээ тэрээ хов живээр дутаж явдаг мань мэтэд, энэ нь ихэд талархууштай хэрэг болсон болой.
Усан онгоцны зvг.
Хооллож дуусаад бид Неккар мєрний эрэг рvv явлаа. Нар тэнгэрийн тэртээ баруун хаяанд жаргахаар завдаж, модод салхины сэвшээнд зєєлєн найгалзах нь сэтгэл хєдлєм. Эргэн тойрон бvгд Монголчууд, яагаад ч юм бэ яг л Монголд байгаа мэт санагдаад байлаа.
Хєлєг онгоц.
Уван цуван, уужуу тайвуу алхаж, єнєє маргаашийнхаа явдлыг ярилцсаар нэг л мэдэхэд усан онгоцон дээрээ иржээ. Дунд зэргийн хэмжээтэй, цэвэрхэн, цагаан онгоц байлаа. Ємнє хойно этгээдэд нь гадаа, агаарт суухад зориулсан задгай талбайтай. Тєвдєє 2 давхар "байшинтай" эд байв. Дотроо жижиг ресторан ч юм уу цайны газрийг санагдуулам засалттай байлаа. Цонх нь маш том цэлгэр. Дотроос нь хаашаа л бол хаашаа хорвоо ертєнцийн 4 зvг 8 зовхисыг нэгэн зэрэг тольдон харах боломжтой санагдав.
Неккар моьрон.
Неккар мєрний ус нь бохирдуу. 1 давхарынх нь цонхоор харахад усны мандал бараг хажууд байгаа мэт санагдана. Неккар мєрний эргээр хийц сайтай жижигхэн байшингууд ярайна. Хоёр талаар ой мод бvхий уулс хvрээлэх нь сvртэй.
Усан онгоцон дээр.
Бид бvгд онгоцны хошуун дээр байх задгай талбайд гарч, шуугилдан байж зургаа татуулав. Гадаа жихvvндvv ч, агаар цэнгэг байлаа. Тэгээд бид дотогшоо орлоо. Дор нь Хайделбергийн бололтой пиво худалдаалж байлаа. Хойд талын задгай талбайд залуус хоёр гурваараа эгнэн сууж энэ тэрийг ярилцана. 2 давхарт нь маш том тасалгаа байх бєгєєд дундуураа арк (таславч) бvхий 2 хэсэгт хуваагдана. Эхний том хэсэгт нь эгнvvлэн зассан ширээний ард бид бєєгнєн суусан байлаа. Нєгєє арай жижиг хэсэгт нь хєгжмийн тєхєєрємж, кино гаргах проектор, дэлгэц зэргийг байрлуулжээ. Тэнд олон єсгєгч, элдэв хєгжмийн ард нэгэн ДЖ залуу зогсоод Монгол, гадаад элдэв ая тавиж байсан болно.
Онгоцон дээр ямар хvмvvс байв?
Уулзалтанд оролцсон оюутнууд, тэдний найз нєхєд гээд 90 орчим Монгол байлаа. Бидний дунд Германууд тухайлбал Др. Бєхм гуяй, ДААД ийн нэгэн ажилтан, бас нэгэн vл таних герман эр, мєн онгоцны багийнхан байлаа. Тэр Герман эр, хоёр япон зохиолчийн ном барьчихсан тvvнийгээ борлуулах хvсэлтэйгээ илэрхийлээд байсан шиг санагдана. Мєн элчин сайд Баярсайхан гуай, сэтгvvлч Дашзэвэг гуай, Эмоушн хамтлагийнхан нар ч байлаа.
Номын худалдаа.
Герман эр Монголын тухай бичсэн японы зохиолчдын Монгол хэлээр хэвлэгдсэн номыг зарж байлаа. Уг номны єнгє vзэмж нь их аятайхан байв. Дашзэвэг гуай ч мєн єєрийн бичсэн номыг хvмvvст танилцуулж байв. Унших юм ихтэй, материал сайтай, гэрэл зураг ч элбэгтэй сонирхол татан ном байв. Сонирхсон хvмvvс номных нь эхний хуудсан дээр vг бичvvлж, гарын vсгийг нь зуруулан авч байлаа.
Дашзэвэг гуайн бэлэг.
Дашзэвэг гуай бидэнд болон уулзалтыг хандивлагч нарт зориулж бэлэг авчирсан байлаа. Нилээн том хэмжээний жаазанд бурхан багшийн хєргийг залаад доор нь германаар аз жаргал билvv, эсвэл амьдралын тухай байл уу нэгэн vг бичсэн байсан юм. Гvн санаа агуулсан , утга учиртай, єнгє vзэмжтэй тэр бэлэг хэн бvхэнд таашаагдана гэдэгт эргэлзээгvй болой.
Др. Бєхм гуайн талаар товч.
ИТ гийн ухааны доктор, бие даан бизнес эрхэлж овоо амжилттай буй Герман эр Монголчуудад их элэгтэй хvн юм байна даа гэж санагдав. Тэр бvр анх, нээлтийн хурал дээр тавьсан илтгэлдээ : "Монголчууд бол цагт баригддаггvй аажуу тайван улс. Тэгсэн атлаа ажлаа амжуулаад л, амьдрал нь болоод л байдаг. Харин Германууд бол цаг цаг гэж гvйсээр сэтгэл санааны хямралд (стресс) орох гээд байх нь бий. Герман хvний энэ зан, Монгол хvний аажуу тайвуу зан 2 ийг холбовол ямар байх бол " гэсэн санаа гаргаж байсан юм. Тэдэнд ч гэсэн биднээс сурах юм байгаа л юм байна.
2006 оны дэлхийн аварга шалгаруулах хєл бємбєгийн тэмцээн Германд.
Монголд элэгтэй Герман хvн гэснээс ДаймлерКрайслерийн дэд еронхийлогч Клайнерт гуай Монголын тухай єндєр сэтгэгдэлтэй байдаг гэдгийг дээр дурьдсан. Клайнерт гуай нээлтийн хурал дээр ярихдаа: Чингис хаан 1206 онд их улсыг байгуулсан. Тvvнээс хойш яг 800 жилийн дараа Германд хєл бємбєгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн болно. Тєгсгєлийн буюу аварга шалгаруулах эцсийн тоглолт нь Герман vs....,?, єєр ямар нэгэн улсын хооронд болох байх. Тэр vеэр бид Берлинд Монголын єдрvvд зохион байгуулж, Монголчуудтай хамт оройн зоог барьж болох юм гэсэн санаа гаргасан авай.
Кино vзэв.
Нар жаргаж, харуй бvрий болжээ. Голын эрэг орчмыг гэрэлтvvлгээр сайн хангажээ. Хайделберг хот олон єнгийн гэрэл доор улам ч vзэсгэлэнтэй болчихсон мэтээ. Удалгvй бидэнд кино vзvvлэв.
Сэрэлт.
Та бvхэн бvгд Сэрэлт киног мэдэх биз ээ. Дээр vеийн хар цагаан кино. Харин дуу, бичлэгийнх нь чанар гойд сайн байлаа. Тэр киног Германууд их сонирхож байлаа. Юм юмаараа сонин байсан биз. Манай оюутнууд тэдэнд зарим хэсгийг нь орчуулж, заримыг ни тайлбарлаж єгч байв. Бумаагийн vг бvр хєгжилтэй, инээдтэй санагдаж байлаа. Аргагvй л сэтгэлд хоногшсон дvр бvтээжээ. Ер нь л бид инээд алдан байж, тун шимтэн vзсэн болно. : Орос эмч ирж байгаа нь, хоорондоо хэл нэвтрэлцэж /Манцанковийн Даргаа/ байгаа нь гээд л . Бас гол дvр маань чихэр хэрхэн идэж байгаа, лам багшдаа зодуулаад уйлж байгаа нь гойд vнэмшилтэй. Цагааны Цэгмид гуайн жvжиглэх ур чадвар л лав орчин vеийн Монголын тєдийгvй Германы зарим жvжигчдийнхээс хамаагvй илvv байж дээ гэж санагдсанийг нуух юун. Мєн хонины бэлчээр дээр дуулж буй "Талийн таван толгой" дуу ."Сvрээн" гэж орилдог хэсэг бvгд л "мартагдсан аюулгуу"-г сэргээн санагдуулж байлаа.
Киног vзсээр...
Нэгэн зууны тэртээ бид ч ертєнцийн хєгжлєєс хоцорсон харанхуй бvдvvлэг гэмээр нvvдэлчид байж дээ. Гэтэл тэр нvvдэлчдийн удам, тэдний vр хvvхдvvд бид хаа холын баруунд юм юм сураад явж байх гэж. Ер нь бид их баруунжжээ. Нvvдлийн иргэншил минь яах бол ? гэсэн бодол тєрж л суулаа.
Хоцрогдол.
Автомашин, эмч орчин vеийн эмнэлгийн тухай ойлголтгvй, хэт мухар сvсэгт автан байсан тэр vеийг бодвол ч бид нилээн хєгжжээ. Харин дэлхийн тvвшинтэй харицуулах юм бол бид чинь Сэрэлт киноны орчин vеийн нэгэн хувилбар болчихож байгаа юм биш байгаа.
Аялал єндєрлєв.
Тэгж байтал оройн 23 цаг болж усан онгоцийг хєлсєлсєн цаг дуусчихав. Кино дуусах арай л болоогvй байлаа. Монголд бол гуйж байгаад цагаа жаахан сунгуулаад киногоо дуусгах талаар хоорондоо ярьж тохирч болох байсан биз. Харин энд тийм юм байхгvй, цаг бол цаг. Гэсэн ч гэлээ бид тэр оройг маш зугаатай сайхан єнгєрvvлсэндээ сэтгэл хангалуун байлаа. Киногоо байрандаа ирж байгаад vргэлжлvvлж vзэхээр тохирлоо. Ер нь зохион байгуулагчид, Хайделбергийхэн биднийг усан онгоцоор аялуулахаар бэлтгэж , зохион байгуулсан байсан нь гойд сайхан санаа байсан гэдгийг давхар тэмдэглэх нь зvйтэй.
Тєв гvvр.
Усан онгоцноос буугаад бид шєнийн тунгалаг харанхуй тэнгэр, буйдхан хотын даруухан гэрэлтvvлэг дор элдвийг ярьж зогсоцгоолоо. Хайделберг хот унтах болоогvй л байлаа. Энд тэнд жуулчилж яваа бvлэг хvмvvс хєлхєлдєнє. Улаанбаатарынхаар бол Энх тайвний гvvр гэдэг шиг энд нэгэн том бас тєв гvvр бий. Тэр нь их vзэмжтэйгээрээ алдаршжээ. Ер нь л энэ хотын нэгэн гол чимэг юм билээ.
Ингээд бид хамаг л мэддэг чаддагаа шавхан ажиллаж, хvчээ дайчлан ажилласан нэгэн хатуухан єдрийг; хамтдаа наргин цэнгэж, дуулж бvжиглэж, шvvдэр ший vзсэн намуухан оройг єнгєрєєсний эцэст буудлын зvг жирийсэн болно. Энэ аялалаар єдрийн хамаг алжаал тайлагдсан байлаа. Магадгvй шєнєжин маргаад, бичиг баримт боловсруулаад, хянаад, найруулаад хоносон ч чадахаар байлаа. Гэвч маргааш нь биднийг бас л хvч шаардсан, бас хамгийн хариуцлагатай гэмээр ажил хvлээж байсан болохоор тvvндээ бэлдэж, унтаж амрах нь илvv чухал байсан авай.Буудлын зvг.
3 дахь єдєр
Бид уламжилал ёсоор эртлэн босож, цайгаа уучихаад хуралдах учиртай газар руугаа унаагаар хvргvvллээ. Маргаан , хэлэлцvvлэг ч эхэлсэн юм. Зарим vед нэг vг, нэг єгvvлбэрийг л хэд хэдэн янзаар найруулах хэрэг гарч байв. Гэхдээ манай групынхэн Герман хэлийг сайн эзэмшсэн байсан тул хэлний бэрхшээл бага байлаа. Хамгийн гол нь утга, санаа нь.
Тэртээ тэргvй Монголын Засгийн газарт Дэлхийн банк, Олон улсын Валютын сан энээ тэрээ гээд зєвлєх, хэлэх хvн мундахгvй бий. Бид тэгэхээр хэт хоосон онолдохгvйгээр, ийм байна, тийм байх ёстой гэлгvйгээр, ер нь Германд сурч буй Монгол оютнуудын хувьд Монгол улсын хєгжилд юу хийж чадах вэ, ямар хувь нэмэр оруулах вэ гэдэг дээрээ л тогтож vлдсэн дээ.
Бид юу хийж чадах вэ?
Манай групийнхэн /эдийн засгийн хэсгийнхэн/ ий хувьд бодитой яг юу хийж чадах вэ? асуултанд хэр хариулж чадаж байгаагаар нь єргєх бичгийн ажил хэрэгч, хэрэгжиж болохуйц тал нь тодрох байлаа:
1. -Тєсєл. Бид аль ч намын, ямар ч засгийн газар гарч ирсэн хамаагvй, цаашдаа тогтвортой хэрэгжээд явах концепци боловсруулж чадах юм. Yvний хvрээнд нилээн олон янзын дэд тєслvvд хэрэгжих боломжтой. Бидны гол ач холбогдол єгч буй салбарууд тусгагдсан, урьдчилсан /оршил/ тєслєє бэлэн болгосон хийгээд vvнийг єргєх бичигтэйгээ хамт зохион байгуулагч нарт єгсєн болно. Ер нь тэнд яригдсан салбарууд, тэр чиглэлээрээ хэсгийн гишvvд маань цаашид ажиллах юм байна гэж ойлгогдсон.
Та бvхэн Монгол улсын хєгжлийн vзэл баримтлал, аюулгvй байдлын vзэл баримтлал зэргийг мэдэх байх. Тvvнээс ялгарах тал нь тодорхой /конкрет/, тунхаглал хэм хэмжээнээс зайлсхийж, харин илvv амьдралд ойрхон, хэрэгжих боломжтой байхад л оршино. Эдгээр бичиг баримтуудтай уг концепци маани зєрчилдєх юм уу єрсєлдєхгvйгээр харин уялдан нийцэж байх болно.
2. - Улаанбаатар-хот тохижуулалтын хувийн компаний тєсєл боловсруулж, техник эдийн засгийн vндэслэлийг тооцож гаргах;
3. -Герман-Англи-Монгол хэлний эдийн засгийн толь бичиг, бяцхан тайлбарын хамт эмхэтгэн гаргах;
4. -Залуу эдийн засагч клуб байгуулах;
Клуб нь албан ёсоор нэр устай, дvрэм горимтой болоогvй байгаа л даа. Yvнд хугацаа хэрэгтэй.. харин ирээдvйд энэ клуб ямар ажил vvрэг гvйцэтгэх вэ? Заримаас нь дурьдахад:
а) Монголд мэдээж Германы онол тэр чигээрээ, шууд таарахгvй. Мєн Оросынх ч таарахгvй. Гэхдээ энэ нь уг онолын буруу биш юм аа. Авч хэрэглэж буй хvнээсээ л шалтгаалах биз ээ. Бид онол хуулахгvй зєвхєн vндсэн мєн чанарыг нь танин мэдсэний vндсэн дээр Монгол орны нєхцєлд тааруулан зохицуулалт хийх, хэрэгжvvлэх;
б) Монголд буй оюутнууд, эрдэмтэд, судлаачдыг мэдээллээр хангах
в) Герман оронд Монгол улсаа сурталчилах. Ямагт шинэ business image тєрvvлж, хєрєнгє оруулалтын хувьд vр дvнтэй, таатай орон гэдэг талаас нь хандах;
г) Дээрхи концепцид орсон vйл ажиллагаанууд;
Германд сургууль тєгссєн Монголчуудын ирээдvй?
Бидны дунд нэгэн ийм сэдэвтэй яриа болоод єнгєрч билээ. Германд тєгссєн Монголчууд Монголд хэр карьер хийдэг вэ? Зарим нь шууд дээшээ гардаг, зарим нь цалин багатай ажил хийгээд л, ёстой бор зvрхээрээ болгодог. Гэтэл бас багагvй хэсэг нь ажилгvй vлддэг бололтой юм. Тэд тэгээд амьдрахын эрхээр Герман руу буцаж ирээд тааралдсан ажилаа хийдэг бололтой.
Шалтгаан нь юунд байна вэ?
Германд сурч буй Монголчууд ер нь их тvргэн германжиж, баруунждаг байх. Тэд Монголд очоод орчноо голсхийдог. Орчноо голдоггvй юм аа гэхэд хамт ажиллаж буй Монголчуудтайгаа ойлголцохгvй тал гардаг байж болох юм.
Германд хэн чадалтай, хэн ажлаа хийгээд, санаачилга гаргаад гvйж байна. Тэр дээшээ дэвших боломжтєй./гэхдээ гадаадыхны хувьд жаахан "но" бий л дээ./ Гэтэл Монголд хvний чадвар биш, хэнийг таньдаг вэ , хэний хамаатан, ах дvv, амраг садан бэ гэдгээр нилээн юм шийдэгдээд байх шиг.
Мєн Германууд ер нь эгойст /хувиа хичээсэн/ хvмvvс шиг санагддаг. Эндхийн Монголчуудад ч энэ зан бага сага нєлєєлж таарна. Энэ зан нь Монгол дахь хvмvvсийн ердийн харицаатай зєрчилддєг байж болох юм.
Yvнээс хэрхэн гарах вэ? /бэрхшээлийг хэрхэн давах вэ?/
Yvнд цэвэр єєрийн, хувийн бодлыг хэлэхэд: Эвт шаазгай буга барина гэдэг, бас ганц мод гал болохгvй гэж ч бий. Германд буй Монголчууд , за бvгд биш юмаа гэхэд мэргэжил, мэргэжлээрээ хамтарч байж л амжилтанд хvрэх вий? Холбоо байгуулна уу, лиги байлгуулна уу ялгаагvй. Гол нь хамтарч ажиллах. Яг л Америк юм уу Европийн элит их сургуулиудыг тєгсєгчдийн байгуулдаг лиги шиг.
Хэсгvvдийн ажлийн тайлан.
Yдээс ємнє бид 2 хоног юу ярьсан, юу хийснээ бусдадаа тайлагнах болсон юм. Бvх 4 хэсгийнхэн нэг том зааланд цуглав. Герман хэл дээр явагдсан тулд тэнд байсан Германуудад хэлний бэрхшээл гарсангvй.
Хэсэг бvр л юу хийв, юу хийх зорилготой байна гэдгээ танилцуулсан юм аа. Эдгээр дотор хэрэгтэй хэрэгтэй санаа их сонсож суулаа. Техник, интернет, интранет, анагаах ухааны хэсгээс: элдэв янзын оношлогооны арга, багаж, шинэ тєхєєрємж нэвтрvvлэх, ямар билээ /латин нэр байсан шиг/ євчнийг тэгж багасгана гээд л. Ороо бусгаа энэ цаг vед сэтгэл санааны хямралд орсон хvмvvст vйлчилдэг байгууллага бий болгоно гэх зэргээр олон сайхан санаа гарсан юм. Мєн нийгэм- хуулийнхан ч олон арга хэмжээ тєлєвлєєд байгаа юм билээ. Тэдгээр дотроос хамгийн их анхаарал татсан нь траншейны гэгдэхь гудамжны тэнэмэл хvvхдvvдийн талаархи сэдэв байсан юм.Сvvлчийн єдєр, vдээс хойш.
Бид єдрийнхєє хоолыг шалавхан идчихээд хєтєлбєр ёсоор дараахь ажилдаа орлоо. Хэсгийн ахлагч нар, зохион байгуулагч нар нийлж сууж байгаад хэсгvvдийн ажлийг нэгтгэж, єргєх бичгээ эмхэтгэн боловсруулсан юм. Хэсэг хэсгээс 2-3 хvн хэрэг гарвал бэлэн байхаар vлдлээ. Бусад нь бvгд уул руу явж Хайделбергийн цайзыг vзэж сонирхохоор боллоо.
Чуулга уулзалтын хаалтын хурал.
Бид гадаа цэцэрлэгт тухлан сууж байгалийн сайхан энэ тэрийг ярьжээ сууж байлаа. Ёслолын маягаар цэмцгэр хувцасласан Германууд ирж эхэллээ. Ингээд бид уулзалтийн танхимд орж 3 єдрийн ажлийнхаа vр дvнтэй танилцахаар сэтгэл догдлон суусан болно.
Єргєх бичгээ танилцуулав.
Чуулга уулзалтын vйл ажиллагаа амжилттай болж єнгєрлєє гэж vзэж байгаагаа Герман, Монголын албаны хvмvvс илэрхийлэв. Мєн элчин сайд Баярсайхан гуай баяр хvргэж vг хэлсэн юм аа. Дрездений Их Сургуульд Докторын зэрэг горилон суралцаж буй Энхзаяа єргєх бичгийг олноо зарлан танилцуулав. Хэдэн сар бэлтгэж, зохион байгуулсны тайлал буюу хуран цугласан оютнуудын хєдєлмєрийн vр дvнг vзэж буй маань энэ. Танхимд их аятайхан, нєхєрсєг уур амьсгал ноёрхож байлаа. Хvн бvрийн харцанд мишээл тодорно. Бид бvгд л vнэн сэтгэлээсээ удтал алга ташсан даа.
Элчин сайдад гардуулав.
Yvний дараа Энхжаргал єргєх бичгээ элчин сайдад гардуулан єргєлєє. Элчин сайд бидний бvтээлийг цааш нь засгийн газар, холбогдох байгуулагад дамжуулан уламжилахаа илэрхийлээд, энэ мэт ажлыг зохион байгуулаарай гэж бусад оронд суугаад элчин сайдууддаа уриална гэж хэлсэн юм аа.
Ресторанд.
Гадаа дулаахан ялимгvй vvлтэй гэхдээ ерєнхийдєє цэлмэг байлаа. Цаг 18.00 орчим болж байв. Бид нэгэн Хятад ресторанд орлоо. Тэнд бид бичлэг хийж, ивээн тэтгэгч нарт баярласнаа илэрхийлсэн гарийн vсэг цуглуулсан юм аа.
Зургаа авахуулсан нь.
Дараа нь бид хотын тєвийн нэгэн талбайд очиж бєєнєєрєє зургаа авахуулсан юм. Дашзэвэг гуайн хуруу бvрт нэг нэг аппарат єлгєєтэй байж билээ. Тэр бvгдээр нь нэг нэг даруулах гэсээр худалч хvнд хагас цаг болох шахсан болой.
Хаалтын концерт.
Концертыг сонирхохоор ойр орших Штутгарт, Мюнхен болон бусад хотуудаас хvмvvс ирсэн байв. Концертын заал бvдэг гэрэлтэй, тааз нь дугуй хэлбэрийн ер нь бvхэлдээ хагас цилиндэрэрхvv юм байлаа. Та бvхэн Битлз хамтлагийн Bird гэдэг дууны клипыг vзсэн бол, яг л тvvнд гардаг шиг заал байсан даа.
Концертийг хєтєлж байсан оютнууд уг vйл ажиллагааг "хагас албан ёсны" гэж нэрлэсэн юм.
Баяр хvргэлт.
Энхжаргал vйл ажиллагааг тун чадамгай зохицуулж байлаа. Уулзалтанд оролцсон, тусалж дэмжсэн бvх хvмvvсийг тайзан дээр гаргаж ирсэн юм. Бvгд л сэтгэл хєдєлж, халуун дотно баяр талархалийн vг хэлж байлаа. Зарим vед бид нэг хvн шиг л баярлалаа, данке зэрэг цуурайтуулан хашгирч байсан бєлгєє. Мєн нижигнэсэн алга ташилт дор элчин сайдаар дамжуулан ивээн тэтгэгч нарт бэлдсэн бэлгээ гардуулсан юм аа.
Шагнал гардуулав.
Уулзалтын vеээр 9 оюутнууд шагнал авсан ба vvнээс 8 нь ДаймлерРрайслер фирмд 2 сар єєрсдийн мэргэжлийн чиглэлээр дадлага хийх, 1 оюутан Берлин дахь Монголын элчинд дадлага хийх эрхээр шагнуулсан болно. Yvнд:
Нийгэм судлал/Хууль эрх зvй
Диплом Кауффрау Тємєрсvх (Берлин)
Баасанжав (Уни-Мюнхен, Хуулийн -докторант)
ИТ, Техник
Амармэнд (Фрейберг)
Энхжаргал (Лейпциг)
Эдийн засаг
Отгочулуу (Дрезден)
Ганжолоо (Берлин)
Анагаах ухаан, байгалийн шинжлэл
доктор Саруул (Еэна)
Тэрбиш Тайванхvv, (Бонн)
Берлин дахь Монголын Элчинд дадлага хийх эрхээр:
Халиун (Франкфурт)
Эмоушний тоглолт.
Энэ бvхний дараа Эмоушн хамтлагийнхан гарч ирэв. Авьяслаг тэр охид vзэгчдийн сэтгэлийг эзэмдэж vнэхээр чадсан бєлгєє.
"..Хонгор чамтай уулзана гэж, хорьхон насандаа бодсонгvй дээ хє.." гэдэг дууг лав дахиулж дуулуулсан юм. Би ч мєн бусдын адил гараа даллаж, дагаж дуулаад тун идэвхитэй дэмжсэнийг хэлэх хэрэгтэй.
Хот хотынхны урлагийн номер.
Дараа нь хот хотынхноос урлагийн номер vзvvлэх боллоо.Бvгд маш идэвхитэй оролцож, олон сайхан дуу дуулж, шvлэг уншсан юм. Манай Дрездзнийхэн ойр орчмийнхоо жижиг хотынхныг нэгтгээд Захсен мужийн баг болон гарав аа. Миний бие хэдий солгой хоолойтой ч гэсэн тун чармайж дуулсан болно. Эхнийх нь "Саруул танхимдаа..." гэдэг дуу байв. Yнэнийг хэлэхэд жаахан муу дуулав. Энхзаяа маань энэ vед байдлыг чадмаг єєрчилж хоёр дахь дууг дуулахаар боллоо. Бид "Манайд ирээрэй..." гэдэг дуу дуулав. Миний хувьд vгийг нь мартчихсан байсан учир амаа тэрvvхэндээ хєдєлгєж байгаад дахилтан дээр нь байдгаараа дагаж орилсон болой.
Энэ урлагийн vзлэгэнд олонхийн саналаар Штутгартийхан тvрvvлвээ.
Тєгсгєл буюу дvгнэлт.
Ингэж маш сайхан цэнгэж оройг єнгєрєєгєєд буудал руугаа буцсан юм. Маргааш єглєє эрт бид хот хотруугаа салж одоцгоов.
Энэ уулзалт бидэнд сурах, хийх юм их байгааг дахин, гэхдээ бvр маш гvнзгий ухааруулж єгсєн юм. Мєн бид анх удаа `дээрээс` зохион байгуулалгvйгээр, `цэвэр` оюутнуудийн санаачилгаар ийм нvьсэр хирнээ асар зохион байгуулалтай чуулга уулзалт хийв. Энэ дашрамд уулзалтыг санаачилж, зохион байгуулсан Энхжаргалд болон тvvний багийнханд талархаж буйгаа илэрхийлье.
Энэ мэт сайхан уулзалтууд олшроосой.
тєгсєв. 2001 оны зун. Дрезден
No comments:
Post a Comment