Отго -ийн блог: Єзбег хаан (-1341)

1304 онд Алтан Ордын хаан Тогтох Кавказаа буцаан авах гэсэн хуучин шалтгаар ИлХаан Єлзийтийн эсрэг довтлох тєлєвлєгєє боловсруулж, єєрийн холбоотон Египетийн хааныг баруун талаас нь дайр гэж шаарджээ. Египетийн хаан тэртээ тэргvй хоюулаа нийлээд ч барахгvй тул байлдаад яахав гэсэн татгалзсан хариу єгчээ.

1312 онд Тогтох хаан таалал тєгсєв.

1313 онд хаан ширээний тєлєє удтал тэмцсэний эцэст Зvчийн удамын Монгол ноён Єзбег хаан ширээнд суув. Єзбег хаан ИлХаантай найрамдалын гэрээ байгуулж, ємнєд хилээ аюулгvй болгож аваад улс орныхоо дотоод vймээн самуунд хамаг анхаарлаа тєвлєрvvлэв. Оросууд хоорондоо хядалцаж, Серб, Болгар, Византууд бие биенээ дайран довтолж, хvчээ сулруулж байсан "туйлын таатай vе" эхлэв. Єзбег хаан тэднийг ажиглаж байгаад аль хvчирхэгжиж ирснийг нь нєгєє сул доройтой нь нийлж дарчхаад, дахин хооронд нь зодолдуулаад сууж байхад л болчих байв. Гэвч асар аюултай, шинэ єрсєлдєгч єсєн єндийж байлаа. Энэ бол Османы туркууд байсан бєлгєє.

(тэр vеийн зоосон мєнгє)

Туркvvд Алтан Орд болон ИлХааны хооронд яс хаяж, Монголын хоёр хєрш улс дахин дайнд татагдан орлоо. Єзбег хаан хуучин холбоотон Египеттэй ИлХаадын эсрэг хамтран дайтья гэсэн санал тавьсан боловч татгалзсан хариу авчээ. Єзбег хаан ганцаараа ИлХаадын эсрэг довтлох гэж нэг vзсэн болов хvчирхэг Монгол, Иран дайчдын vлэмж их хvчийг хараад, айх сэтгэл тєрж, байлдалгvй буцжээ.

Алтан Орд хуучин холбоотон Египетээ жигшин vзэж, тэдний усан болон газрын худалдааны замыг боож эхлэв. Цагадайн хаант улстай холбоо тогтоож ИлХааны эсрэг хамт байлдья гэж гуйж vзсэн боловч мєн л татгалзсан хариу авав.

1325 онд ИлХааны цэргvvд умардын дайсан Алтан Ордын нутагт цємрєн оров.

(Монгол цэргүүдийн бүслэлт)

1335 онд Єзбег их цэрэг хураан ИлХааны эсрэг довтолж, хvчээр тvрэн урагшилсаар 1340 онд маш бага хэмжээний газрыг булаан эзлэв. Гэвч гол хvслэн болсон Кавказаа буцааж авч чадсангvй.

1341 онд Єзбег хаан нас барав. Монголчуудын нєлєє vлэмж суларч, татаруудын хvч єсєв. Татарын зарим ноёд Польшид дагаар орж Алтан Ордын эсрэг байлдаж байлаа. Алтан Орд олон улсын тавцанд ганцаардаж, ноёд нь эрх мэдэл булаалдан тэмцэж, иргэд vймж, Монголчуудын ноёрхол ганхаж эхэлсэн байна.

(Узбекстаныг ємнє нь Долоон мєрний орон гэдэг байжээ)

Єзбег хааны нэрээр єєрсдийгєє нэрлэсэн гэх Тvрэг угсааны улс бий. Энэ бол анхандаа монгол, турк, иран овогтнуудаас холилдон бvрдсэн Узбекууд болно. Тэр vеийн Узбекууд Бат хааны удмын Єзбегийг "Yндэстний Их Эцэг" гэж vздэг байжээ.